TUSAŞ nedir, ne üretir, merkezi nerede, ortakları kimlerdir?

Türkiye uçak üretiyor mu?

Evet, Türkiye günümüzde kendi milli imkanlarıyla çeşitli uçak türleri üretmektedir. Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş. (TUSAŞ/TAI), Türkiye’nin havacılık alanındaki ana üreticisidir ve çeşitli kategorilerde uçak geliştirme ve üretim faaliyetleri yürütmektedir.

TUSAŞ’ın uçak üretim portföyünde:

• HÜRKUŞ: Yerli olarak tasarlanan ve üretilen eğitim uçağı
• HÜRJET: Gelişmiş jet eğitim ve hafif taarruz uçağı
• MMU (Milli Muharip Uçak): 5. nesil yerli savaş uçağı projesi
• F-16: Lisans altında üretim ve modernizasyon çalışmaları

Ayrıca Türkiye, Embraer gibi küresel havacılık şirketleriyle işbirliklerine giderek yeni üretim olanaklarını değerlendirmektedir. Embraer ile yapılan işbirliği kapsamında E2 uçaklarının Türkiye’de üretimi için fırsatlar araştırılmaktadır.

Türkiye helikopter üretiyor mu?

Evet, Türkiye kendi milli helikopterlerini tasarlayıp üretmektedir. TUSAŞ’ın helikopter projelerinde en öne çıkanlar:

• T129 ATAK: İtalyan AgustaWestland ile ortaklaşa geliştirilen, sonrasında millileştirilen taarruz helikopteri
• GÖKBEY: Tamamen yerli ve milli genel maksat helikopteri
• T625: Orta sınıf çift motorlu genel maksat helikopteri
• ATAK-2: Ağır sınıf taarruz helikopteri projesi

TUSAŞ, helikopter grubu bünyesinde hem özgün tasarımlar geliştirmekte hem de uluslararası işbirlikleriyle teknoloji transferi sağlayarak yerli üretim kapasitesini artırmaktadır.

Türk Havacılık ve Uzay Sanayii nerede bulunmaktadır?

Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş.’nin (TUSAŞ) ana merkezi ve üretim tesisleri Ankara’da bulunmaktadır. Şirket, Kahramankazan ilçesindeki geniş bir yerleşkede faaliyet göstermektedir. Bu merkez, Türkiye’nin en büyük havacılık ve uzay tesislerini barındırmaktadır.

TUSAŞ ayrıca Türkiye’nin farklı bölgelerinde de operasyonlarını sürdürmekte ve yurt dışında temsilcilik ofisleri bulundurmaktadır. Ana merkez dışında mühendislik ofisleri ve belirli projelere yönelik özel tesisler de mevcuttur.

TUSAŞ ne üretiyor?

TUSAŞ, geniş bir ürün yelpazesinde havacılık ve uzay sistemleri geliştirmekte ve üretmektedir. Şirketin üretim faaliyetleri şu kategorilerde organize edilmiştir:

Uçak Sistemleri:

• Eğitim uçakları (HÜRKUŞ)
• Jet eğitim ve hafif taarruz uçağı (HÜRJET)
• Milli Muharip Uçak (MMU)
• F-16 ve diğer askeri uçakların modernizasyonu

Helikopter Sistemleri:

• T129 ATAK taarruz helikopteri
• GÖKBEY ve T625 genel maksat helikopterleri
• ATAK-2 ağır sınıf taarruz helikopteri

İnsansız Hava Araçları (İHA):

• ANKA İHA ailesi
• AKSUNGUR İHA
• BAYRAKTAR AKINCI TİHA (ortak üretim)

Uzay Sistemleri:

• Gözlem ve keşif uyduları
• Haberleşme uyduları
• Uydu alt sistemleri

Havacılık Yapısalları:

• Airbus, Boeing ve diğer uluslararası uçak üreticileri için yapısal komponentler
• Kompozit yapılar
• Gövde bileşenleri ve kanatlar

Modernizasyon ve Lojistik Destek:

• Mevcut hava platformlarının modernizasyonu
• Entegre lojistik destek hizmetleri

TUSAŞ’ın merkezi nerede?

TUSAŞ’ın merkezi Ankara’nın Kahramankazan ilçesinde bulunmaktadır. Bu merkez kampüs, Türkiye’nin en büyük havacılık ve uzay tesisi olup, geniş üretim hangarları, test merkezleri, mühendislik ofisleri ve ar-ge laboratuvarlarını barındırmaktadır.

Merkez kampüste, farklı ürün gruplarına göre organize edilmiş üretim hatları, montaj alanları, test merkezleri ve uçuş test sahaları mevcuttur. TUSAŞ’ın hem askeri hem de sivil havacılık projelerinin yürütüldüğü bu merkez, Türkiye’nin savunma sanayii ekosisteminin önemli bir parçasıdır.

Türkiye jet üretiyor mu?

Evet, Türkiye jet motorlu uçak üretimi konusunda önemli projeler yürütmektedir:

HÜRJET: TUSAŞ tarafından geliştirilen HÜRJET, Türkiye’nin ilk yerli jet motorlu eğitim ve hafif taarruz uçağıdır. İlk uçuşunu 2023 yılında başarıyla gerçekleştirmiştir.

Milli Muharip Uçak (MMU/TF-X): 5. nesil savaş uçağı olarak geliştirilen MMU projesi, Türkiye’nin en iddialı jet üretim projesidir. Prototip üretimi devam etmekte olup, 2025-2026 yıllarında ilk uçuşunu yapması planlanmaktadır.

F-16 Üretimi: Türkiye, F-16 savaş uçaklarını lisans altında üretmiş ve modernizasyon kabiliyetine sahiptir.

Jet motoru geliştirme konusunda da TRMotor ve TUSAŞ işbirliğiyle yerli motor projeleri yürütülmektedir. Türkiye, jet motorlu uçak üretiminde tam bağımsızlık için motor teknolojilerinde de yerlilik oranını artırmaya çalışmaktadır.

Türkiye’de neler üretiliyor?

Türkiye’nin havacılık ve uzay sektöründe ürettikleri şunlardır:

Hava Platformları:

• Sabit kanatlı uçaklar (eğitim, taarruz, savaş uçakları)
• Helikopterler (taarruz, genel maksat)
• İnsansız hava araçları (taktik, MALE, HALE sınıfları)

Uzay Sistemleri:

• Uydu sistemleri (GÖKTÜRK, TÜRKSAT)
• Uydu fırlatma sistemleri araştırmaları

Silah Sistemleri:

• Füzeler (havadan karaya, havadan havaya)
• Akıllı mühimmatlar
• Güdüm kitleri

Elektronik Sistemler:

• Aviyonik sistemler
• Radar sistemleri
• Elektronik harp sistemleri

Deniz Platformları:

• Korvet, fırkateyn gibi savaş gemileri
• Denizaltılar
• İnsansız deniz araçları

Kara Araçları:

• Zırhlı muharebe araçları
• Tanklar
• İnsansız kara araçları

Havacılık ve uzay sektöründe TUSAŞ dışında ASELSAN, ROKETSAN, HAVELSAN, BAYKAR gibi şirketler de önemli üretim faaliyetleri yürütmektedir.

Türkiye uçak gemisi mi inşa ediyor?

Türkiye, tam anlamıyla uçak gemisi inşa etmemektedir, ancak TCG Anadolu gibi amfibi hücum gemisi/hafif uçak gemisi niteliğindeki platformları geliştirmiş ve hizmete almıştır.

TCG Anadolu, Türkiye’nin ilk helikopter gemisi olarak tasarlanmış, ancak daha sonra insansız hava araçlarının (özellikle BAYRAKTAR TB3 ve KIZILELMA) konuşlandırılması için modifikasyonlar yapılmıştır. Bu gemi, sabit kanatlı uçakların dikey iniş-kalkış yapmadan operasyon yapabildiği ilk Türk gemisidir.

Türkiye’nin gelecek planları arasında daha büyük bir uçak gemisi (TCG Trakya) inşa etme projesi de bulunmaktadır, ancak bu proje henüz planlama aşamasındadır.

Türk Havacılık ve Uzay Sanayii’nin ortakları kimlerdir?

TUSAŞ’ın ortaklık yapısı şu şekildedir:

• Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı (TSKGV): %54.49
• Savunma Sanayii Başkanlığı (SSB): %45.45
• Türk Hava Kurumu: %0.06

Bu ortaklık yapısı, TUSAŞ’ın bir kamu kuruluşu olarak Türkiye’nin savunma sanayii politikalarına uygun şekilde yönetilmesini sağlamaktadır. Şirket, ortaklarının destekleriyle stratejik projelerde uzun vadeli yatırımlar yapabilmektedir.

TUSAŞ ayrıca çeşitli uluslararası şirketlerle stratejik işbirlikleri ve ortak projeler yürütmektedir. Airbus, Boeing, Sikorsky, Leonardo, BAE Systems, Embraer gibi küresel havacılık devleriyle çeşitli projelerde işbirliği yapılmaktadır.

Türkiye’nin en büyük şirketi hangisidir?

Türkiye’nin en büyük şirketleri arasında enerji, telekomünikasyon ve finans şirketleri öne çıkmaktadır. Ciro büyüklüğüne göre genellikle TÜPRAŞ, Türk Hava Yolları, Petrol Ofisi, BOTAŞ gibi şirketler ilk sıralarda yer almaktadır.

Savunma sanayii şirketleri arasında ise ASELSAN, TUSAŞ ve ROKETSAN en büyük şirketler olarak öne çıkmaktadır. TUSAŞ, savunma sanayii alanında Türkiye’nin en büyük şirketlerinden biridir ve dünya sıralamasında da ilk 100 savunma şirketi arasında yer almaktadır.

Türk Hava Yolları Türkiye’nin sahibi mi?

Hayır, Türk Hava Yolları (THY) Türkiye’nin sahibi değildir. Tam tersine, Türk Hava Yolları’nın çoğunluk hissesi Türkiye Varlık Fonu’na aittir. Türkiye Varlık Fonu ise Türkiye Cumhuriyeti Devleti’ne ait bir kurumdur.

THY’nin ortaklık yapısı:

• Türkiye Varlık Fonu: %49.12
• Halka açık kısım: %50.88

Türk Hava Yolları, Türkiye’nin bayrak taşıyıcı havayolu şirketi olup, dünyanın en geniş uçuş ağına sahip havayollarından biridir. Şirket yarı-özelleştirilmiş bir yapıda olup, hisseleri Borsa İstanbul’da işlem görmektedir.

Türk Havacılık ve Uzay Sanayii ne iş yapıyor?

Türk Havacılık ve Uzay Sanayii (TUSAŞ), Türkiye’nin havacılık ve uzay alanındaki ana üreticisi ve teknoloji merkezi olarak faaliyet göstermektedir. Şirketin temel faaliyet alanları şunlardır:

Özgün Hava Aracı Tasarımı ve Üretimi:

• Milli Muharip Uçak (MMU)
• HÜRKUŞ eğitim uçağı
• HÜRJET jet eğitim ve hafif taarruz uçağı
• ANKA ve AKSUNGUR İHA sistemleri
• T129 ATAK taarruz helikopteri
• GÖKBEY genel maksat helikopteri

Uluslararası Ortak Üretim Projeleri:

• F-35 JSF programı kapsamında merkezi uçak gövdesi üretimi
• A400M askeri nakliye uçağı programı
• Airbus ticari uçakları için yapısal parçalar

Uzay Sistemleri Geliştirme:

• GÖKTÜRK gözlem uyduları
• İmece uydusu
• Uydu alt sistemleri

Modernizasyon ve Sistem Entegrasyonu:

• F-16, C-130 gibi platformların modernizasyonu
• Aviyonik sistem entegrasyonları

Ar-Ge ve İnovasyon:

• İleri malzeme teknolojileri
• Yapay zeka uygulamaları
• İleri üretim teknolojileri

Entegre Lojistik Destek:

• Ömür devri yönetimi
• Bakım ve onarım hizmetleri
• Yedek parça üretimi

TUSAŞ, bu faaliyetleri altı stratejik iş merkezi bünyesinde yürütmektedir:

• Havacılık Yapısalları Grubu
• Uçak Grubu
• Helikopter Grubu
• İnsansız Hava Aracı (İHA) Sistemleri Grubu
• Uzay Sistemleri Grubu
• Milli Muharip Uçak Grubu
• Mühendislik Grubu

Şirket, Türkiye’nin savunma ve havacılık alanındaki dışa bağımlılığını azaltmak, yerli ve milli teknolojiler geliştirmek ve küresel pazarda rekabet edebilecek ürünler ortaya koymak amacıyla çalışmalarını sürdürmektedir.

TUSAŞ’ın Tarihi ve Gelişimi

TUSAŞ’ın kökleri 1973 yılına dayanmaktadır. Türk Uçak Sanayii Anonim Ortaklığı (TUSAŞ) adıyla 28 Haziran 1973’te Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı bünyesinde kurulan şirket, Türkiye’nin savunma sanayiinde dışa bağımlılığını azaltmak amacıyla faaliyete geçmiştir.

1984 yılında, F-16 savaş uçaklarının Türkiye’de üretimi için TUSAŞ tarafından Türk-ABD ortak yatırım şirketi olarak TUSAŞ Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş. (TAI) kurulmuştur. Bu şirket, 25 yıllık bir süre için yapılandırılmıştır.

2005 yılında, planlanan 25 yıllık süreç tamamlanmadan, TAI’nin yabancı hisseleri Türk hissedarlar tarafından satın alınmış ve şirket yeniden yapılandırılmıştır. Bu dönemde TUSAŞ ve TAI birleşerek, TUSAŞ – Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş. çatısı altında faaliyetlerini genişletmiştir.

Bu birleşme sonrasında şirket, havacılık ve uzay sanayi sistemlerinin geliştirilmesi, modernizasyonu, üretimi, sistem entegrasyonu ve yaşam döngüsü destek süreçlerinde Türkiye’nin teknoloji merkezi konumuna gelmiştir.

Günümüzde TUSAŞ, havacılık ve uzay sanayisinde küresel ilk yüz oyuncu arasında yer alan, Türkiye’nin en önemli teknoloji şirketlerinden biridir.

TUSAŞ’ın Uluslararası İşbirlikleri

TUSAŞ, küresel havacılık ve uzay sanayiinde rekabet edebilmek için çeşitli uluslararası işbirliklerine gitmektedir:

Embraer ile İşbirliği: Türkiye’de E2 uçaklarının üretimi için fırsatlar araştırılmaktadır. Bu işbirliği, Türkiye’nin sivil havacılık üretim kapasitesini artırmayı hedeflemektedir.

Airbus ile Ortaklıklar: TUSAŞ, Airbus’ın çeşitli modellerinin yapısal parçalarının üretiminde tedarikçi konumundadır ve A400M programında ortak üretici olarak yer almaktadır.

Boeing ile İşbirliği: Boeing ticari uçakları için çeşitli komponentlerin üretimi gerçekleştirilmektedir.

Leonardo (İtalya) ile Ortaklık: T129 ATAK helikopterinin geliştirilmesinde ortak olarak çalışılmıştır.

BAE Systems ile İşbirliği: MMU (TF-X) projesi kapsamında teknoloji transferi ve ortak çalışmalar yürütülmektedir.

Bu uluslararası işbirlikleri, TUSAŞ’ın küresel tedarik zincirlerine entegrasyonunu sağlarken, aynı zamanda teknoloji transferi ve know-how edinimi açısından da önem taşımaktadır.

TUSAŞ’ın Geleceğe Yönelik Projeleri

TUSAŞ’ın önümüzdeki yıllarda odaklanacağı başlıca projeler şunlardır:

Milli Muharip Uçak (MMU/TF-X): Türkiye’nin 5. nesil yerli savaş uçağı projesi olan MMU, TUSAŞ’ın en prestijli ve teknolojik olarak en zorlu projesidir. İlk uçuşunu 2025-2026 yıllarında yapması planlanmaktadır.

HÜRJET: Jet eğitim ve hafif taarruz uçağı olan HÜRJET’in seri üretimi ve ihracatı hedeflenmektedir.

ATAK-2 Ağır Sınıf Taarruz Helikopteri: T129 ATAK’ın daha gelişmiş ve ağır bir versiyonu olarak tasarlanan ATAK-2 projesi devam etmektedir.

Milli Uzay Programı Projeleri: Ay misyonu ve yerli uydu üretimi kapsamında çeşitli projeler yürütülmektedir.

İnsansız Sistemlerin Geliştirilmesi: ANKA ve AKSUNGUR gibi mevcut platformların geliştirilmesi ve yeni nesil İHA’ların üretilmesi planlanmaktadır.

Siber Uzay ve Dijital Dönüşüm: Havacılık ve uzay faaliyetlerinde dijital dönüşüm ve siber güvenlik alanlarında da projeler geliştirilmektedir.

Türkiye, havacılık ve uzay sanayiinde son yıllarda önemli atılımlar gerçekleştirmiş, özgün tasarım ve üretim kabiliyetlerini geliştirmiştir. TUSAŞ, bu gelişimin lokomotifi olarak hem askeri hem de sivil havacılık projelerinde önemli başarılar elde etmiştir.

Yerli uçak, helikopter, İHA ve uydu üretimi konusunda ciddi ilerlemeler kaydeden Türkiye, savunma sanayiinde dışa bağımlılığı azaltma hedefine doğru emin adımlarla ilerlemektedir. TUSAŞ’ın yürüttüğü projeler, Türkiye’nin teknolojik bağımsızlık vizyonunun önemli bir parçasını oluşturmaktadır.

Gelecekte, özellikle MMU gibi ileri teknoloji gerektiren projelerin başarıyla tamamlanması, Türkiye’yi havacılık ve uzay teknolojilerinde küresel bir oyuncu konumuna getirme potansiyeline sahiptir.