Survivorship bias yani hayatta kalma yanılgısı yalnızca hayatta kalan ya da başarılı olmuş örneklere odaklanarak yanlış sonuçlara varma eğilimidir. Bu bilişsel hata; iş dünyası, tarih ve sanat gibi alanlarda da karşımıza çıkıyor. Örneğin; Evan Gilbert ve Dave Strugnell’ın 2008 yılında yayınladığı çalışma, hayatta kalma yanılgısının finans yönündeki etkisini gözler önüne seriyor.
Afrika’nın en büyük borsası olan JSE’nin 23 senelik (1984–2007) veri seti incelenerek yapılan bu araştırmada bazı ilginç sonuçlara varılıyor. JSE borsasının veri arşivinde, zamanla delist edilen yani borsadan çıkan şirketlerin verileri ya eksik ya da hiç yok. Bu verilerle çalışıp araştırma yapan insanlar güncel olarak başarılı şirketlerin yüksek getirileri ile çalışma yapıp kârlı analizler yapıyor. Ancak daha önce iflas eden veya kapanan şirketler bu listeden çıkarıldığı için yanlış sonuçlara varılıyor.
Havacılıkta Survivorship Bias
Survivorship bias’ın belki de en ünlü ve ilginç örneği II. Dünya Savaşı’na dayanır. Müttefik kuvvetler, savaş sırasında büyük sayıda uçak kaybetmişti. Uçakları güçlendirmek amacıyla ek zırh eklenmesine karar verilmişti, fakat hangi bölgelerin zırhlanacağına karar vermek için yalnızca geri dönen uçakların hasarlı bölgeleri inceleniyordu. Bu hasarlı bölgeler arasında kanatlar, gövde ve kuyruk gibi yerler bulunuyordu ve mühendisler, uçakların en çok isabet alan bölgelerini onarmayı önerdiler.
Ama o sırada istatistikçi Abraham Wald gözden kaçan noktaları fark edip devreye girdi ve şunu söyledi:
“Hayatta kalan uçaklar üzerindeki kurşun delikleri zırhlama gereksinimini göstermiyor. Asıl problem, geri dönemeyen uçaklarda ne gibi hasarlar olduğudur; bu uçaklar incelenmediği için kayıptır.”
Wald’ın savaştan sonra, 1943’te yayınladığı çalışma, “hayatta kalan örnekler” üzerinden yapılan çalışmaların yanıltıcı olabileceğini çarpıcı bir şekilde gözler önüne serdi. Wald, çalışmasında bu yanılgının bazı temellerini şu şekilde ifade ediyor:
Hayatta kalan uçaklar, zırhlanması gereken yerleri göstermez. Çünkü gerçekten kritik hasarlar almış olan uçaklar, geri dönememiş ve savaş alanında kaybolmuşlardır. Dolayısıyla, hayatta kalan uçakların kurşun deliklerinin bulunduğu bölgeler aslında korunması gereken bölgeler değil, aksine daha az kritik bölgelerdi. Zırh, daha az hasar alan yerlere değil, kurşun delikleri olmayan ama asıl hasar alan bölgelere eklenmelidir. Bu, genellikle uçağın motor bölgesi veya pilotun bulunduğu alan gibi kritik yerlerdi.
Günümüzde Survivorship Bias Nerelerde Kullanılıyor?
Survivorship bias, günümüzde birçok alanda önemli bir rol oynamaktadır. Bu bilişsel yanılgı, havacılık sektöründe; kaza ve arıza analizleri, uçak bakımı ve yedek parça değişimi, uçak tasarımı ve güvenliği gibi alanlarda sıkça karşılaşılan bir durumdur. Ayrıca, siber güvenlik alanında; sistemlerin güvenlik açıklarını tespit etmek, tıp alanında; tedavi yöntemlerinin etkinliğini belirlemek, iş dünyası ve girişimcilik alanlarında ise başarılı girişimlerin tespiti ve hatalardan ders alınması için önemli bir kavramdır.
Kaynakça
E Gilbert & D Strungnell (2008) Does survivorship bias really matter? An empirical investigation into its effects on the mean reversion of share returns on the JSE (1984–2007).
Wald, A. (1943). “A Method of Estimating Plane Vulnerability Based on Damage of Survivors.” Statistical Research Group, Columbia University.
